En basit açıklaması ile misyon işletmenin varoluş nedeni, vizyon ise işletmenin gelecekte olmak istediği durumdur. Misyon ve vizyon işletmelere ışık tutan iki terimdir.
Türkiye’de KOBİ sahipleri veya üst düzey yöneticileri ile konuştuğunuzda çoğunun yeteri kadar kâr edememekten şikâyet ettiğini duyarsınız. Bunun sebebi bazen piyasa şartlarıdır bazen de her ne kadar yönetici kabul etmek istemese de kötü yönetimdir. Halbuki işletmelerin en temel hedefi piyasa ortalamasının üzerinde kâr ederek rakiplerine üstünlük sağlamak, böylece uzun vadede varlıklarını sürdürmektir.
İşletmelerin olumsuz piyasa şartlarına rağmen kârlılıklarını sürdürebilmeleri önemli ölçüde stratejik yönetim ilkelerini benimseyip uygulamalarına bağlıdır. Stratejik yönetimin en önemli prensiplerinden biri ise işletmenin yönetiminin kurumsallaşması, daha basit bir ifade ile işletme yönetiminin keyfi kararlarla değil, bilimsel bir bakış açısı ile oluşturulan plan ve prensipler çerçevesinde gerçekleştirilmesidir.
KOBİ’ler ise, çoğunlukla aile şirketleri olduğundan, kurucu/girişimci veya aile bireyleri tarafından yönetilir. Bu yöneticiler ya bilimsel yönetimin ilkelerinden pek haberdar olmadıklarından ya da yönetimdeki özgürlüklerini kısıtlamak istemediklerinden, kurumsallaşmaya çok sıcak bakmazlar. Bunun neticesi ise, ne yazık ki, az kârlı ve kısa ömürlü şirketlerdir.
Kurumsallaşmış bir şirkette kararlar belli prensipler çerçevesinde alınır. Böylece yöneticiler değişse de işletme aynı rotada yoluna devam eder. Farklı bölümlerin uygulamaları eşgüdüm içerisinde gerçekleşir, çalışanlar ortak bir hedef doğrultusunda gayret gösterir. İşletmenin tüm çalışanlarının etrafında kenetlenmeleri gereken ilk prensipler ise işletmenin misyon ve vizyonudur. En basit açıklaması ile misyon işletmenin varoluş nedeni, vizyon ise işletmenin gelecekte olmak istediği durumdur. Misyon ve vizyon işletmelere ışık tutan, oluşturulan tüm stratejilere, yapılan tüm planlara, konulan tüm hedeflere yol gösteren iki terimdir. İşletme her adımını bu iki kavram doğrultusunda attığı sürece, yönetimde tutarlılık sağlanır, keyfilik azalır ve alınan kararlar birbirlerini besleyerek işletme yönetiminde sinerji meydana gelir.
Küçük işletme yöneticilerinin en sık yaptığı hatalardan biri, stratejik yönetimin, misyon ve vizyonun sadece büyük işletmeler için gerekli olduğunu düşünmektir. Bu yanlıştır. Büyük tankerlerin de küçük sandalların da bir dümene ihtiyacı vardır. Tek fark tankerlerin dümeninin sandallarınkinden daha büyük olmasıdır. Dolayısı ile büyük işletmeler üzerinde daha fazla çalışılmış, detaylı bir stratejik planlamanın parçası olarak misyon ve vizyon ifadelerine ihtiyaç duyarken, küçük işletmeler daha basit yaklaşımlarla yönetilebilir.
Misyon ifadesinde işletmenin varlık sebebinin yanında, hangi ürünleri nerede ve nasıl üreteceği, iş felsefesinin ve değerlerinin neler olduğu ve diğer işletmelerden neden farklı olduğu gibi noktalara yer verilebilir. Etkili bir misyon ifadesi çalışanlarca bilinip benimsenmelidir çünkü ancak çalışanların benimsediği ve uyguladığı bir misyon işletmeyi başarıya ulaştırır. Ayrıca misyon açıklamasının müşterilerin ve diğer paydaşların değer verdiği konuları içermesi de önerilir; günümüzde artan rekabet şartları işletmeleri müşteri odaklı olmaya mecbur etmektedir.
Örnek vermemiz gerekirse, Google’ın misyon beyanı gerçekten etkileyicidir; “Dünya bilgisini organize etmek ve herkesin erişimine ve faydasına sunmak”. Başka bir klasik misyon ifadesi ise Newport News Shipbuilding tersanesinin kapısında bronz üzerine işlenmiş olarak, firmanın kuruluş tarihi olan 1886’dan itibaren değişmeden durmaktadır; “Biz burada iyi gemiler inşa edeceğiz- yapabilirsek kâr ederek, eğer zorundaysak zarar ederek- ama her zaman iyi gemiler”. Vizyon ise, misyondan farklı olarak, işletmenin gelecekte ulaşmayı planladığı hedefi tanımlar, işletme stratejileri için bir pusula niteliğindedir. İşletmenin vizyonu oluşturulduktan sonra stratejik yönetim süreci ve yönetsel kararlar bu vizyon çerçevesinde gerçekleştirilir. Küçük işletmelerin vizyonu genelde kurucu/girişimcinin vizyonunun çalışanlarca benimsenmesiyle oluşur. Vizyonuna ulaşmak için işletme uzun vadeli amaçlar ve daha kısa vadeli faaliyetler belirler. Bu amaçlar kesin, ölçülebilir ve zaman sınırlı olmalıdır. İşletmenin vizyonu değiştiğinde, amaç ve faaliyetlerin yeniden planlanması gerekir. Son yıllarda çok popüler olan İsveç internet müzik sitesi Spotify’ın vizyon ifadesi basit olmasına rağmen kapsayıcıdır; “Müziğin işletim sistemi olmak”. Seri otomobil üretiminin babası sayılan Henry Ford’un o günlerdeki vizyonu ise klasikleşmiş bir örnektir; “Herkesin bir araba sahibi olabilmesi”. Yukarıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi başarılı bir misyon ve vizyon ifadesi, odaklanmış, net ve motive edici olmalıdır. Bu şekilde oluşturulmuş ve tüm çalışanlarca benimsenmiş yaklaşımlar işletmenin kurumsallaşmasında, rakiplerinden farklılaşmasında, dolayısı ile daha kârlı ve uzun ömürlü olmasında ilk adımı oluşturur.
